İznikte Şeftali ve Nektarin Yetiştiriciliği Uygulamalı Detaylı Rehber

1. Giriş

İznik, Marmara Bölgesi’nin verimli toprakları ve ılıman iklimiyle şeftali ve nektarin yetiştiriciliği için Türkiye’nin en avantajlı bölgelerinden biridir. Şeftali ve nektarin, yüksek piyasa değeri, geniş tüketici kitlesi ve ihracat potansiyeli sayesinde üreticiye ciddi gelir sağlar. Ancak kaliteli ve bol verim alabilmek için doğru budama, gübreleme, ilaçlama ve sulama yöntemlerinin uygulanması şarttır.

2. İznik’te Şeftali ve Nektarin İçin Uygun Koşullar

İznik, göl iklimi sayesinde kışın yeterli soğuklama süresine ulaşırken, yazın sıcak ve güneşli günleriyle meyvelerin şeker ve aroma oranını yükseltir.

İklim: Kışın soğuklama ihtiyacını karşılayacak kadar düşük sıcaklık, yazın ise güneşli ve sıcak günler.
Toprak: Kumlu-tınlı, iyi drene edilmiş, pH 6,5 – 7,5 arası.
Rakım: 0 – 300 m arası bölgeler şeftali ve nektarin için uygundur.
Su Kaynağı: Damla veya mini spring sulamaya uygun temiz sulama suyu.

3. Budama

Budama, şeftali ve nektarinde verimi ve kaliteyi doğrudan etkileyen en önemli tarımsal işlemlerden biridir.

3.1 Budamanın Amaçları

Ağaca güneş ışığını eşit dağıtmak
Hava sirkülasyonunu artırmak
Meyve dallarını gençleştirmek
Hastalık ve zararlıları azaltmak
Her yıl düzenli ürün almak

3.2 Budama Zamanı

Kış Budaması: Ocak sonu – Şubat ortası (don riski geçtikten sonra)
Yaz Budaması: Haziran – Temmuz aylarında, fazla sürgünlerin ve gölge yapan dalların alınması

3.3 Budama Tekniği

Şeftali ve nektarin 1 yaşlı sürgünlerde meyve verir. Bu nedenle her yıl genç sürgün oluşturmak esastır.
İznik’te yaygın olarak V şekilli (goble) taç sistemi tercih edilir. Orta lider dal yoktur, dallar V açısıyla büyür ve güneş ışığı eşit dağılır.
Hastalıklı, kırık, içe bakan, zayıf ve birbirine sürtünen dallar kesilir.
Aşırı budama yapılırsa ağaç fazla sürgün verir ama meyve tutumu azalır. Yetersiz budama ise dal yorgunluğuna ve küçük meyvelere yol açar.

4. Gübreleme

Toprak ve yaprak analizi yapılmadan gübreleme programı belirlemek hem ekonomik kayıp hem de çevre kirliliği yaratır. İznik topraklarında genelde azot, potasyum ve çinko eksikliği görülür.

4.1 Gübreleme Programı

Kış Sonu (Şubat): Dekara 10-15 kg Amonyum Sülfat veya eşdeğer azot kaynağı.
Çiçeklenme Sonrası – Meyve Gelişimi (Mayıs – Haziran): Potasyum Sülfat veya Potasyum Nitrat uygulanarak meyve iriliği ve tat artırılır.
Hasat Sonrası (Eylül): Organik gübre (çiftlik gübresi, kompost) uygulanarak toprağın yapısı iyileştirilir.
Mikro Besin Takviyesi: Çinko (Zn) ve Demir (Fe) eksikliği yapraktan şelatlı gübrelerle giderilir.
Kalsiyum Takviyesi: Meyve çatlamalarını azaltır, raf ömrünü uzatır.

5. İlaçlama

İznik’te şeftali ve nektarin üretiminde karşılaşılan başlıca hastalık ve zararlılar şunlardır:

Yaprak kıvırcıklığı (Taphrina deformans)
Külle (Podosphaera pannosa)
Monilya (Monilinia spp.)
Yaprak biti, kırmızı örümcek, meyve güvesi

5.1 İlaçlama Takvimi

Kış Sonu: Gözler uyanmadan önce bakırlı ilaç uygulaması (hastalık sporlarını azaltmak için).
Tomurcuk Kabarması: Yaprak kıvırcıklığına karşı fungusit uygulaması.
Çiçeklenme Öncesi/Sonrası: Monilya’ya karşı koruyucu ilaçlama.
Meyve Büyüme Dönemi: Külleye karşı sistemik ve kontak fungusitlerin dönüşümlü kullanımı.
Zararlı Takibi: Feromon tuzaklar ve yaprak kontrolü ile popülasyon eşik değerine ulaşıldığında ilaçlama yapılır.

Önemli Not: Aynı etken maddeyi art arda kullanmak, zararlıların ve hastalıkların direnç geliştirmesine neden olur.

6. Sulama

Şeftali ve nektarin düzenli nem ister. Su stresi meyve iriliğini ve kaliteyi düşürür.

6.1 Sulama Yöntemleri

Damla Sulama: Su doğrudan kök bölgesine verilir, en verimli yöntemdir.
Mini Spring: Don kırıcı olarak da kullanılabilir.

6.2 Sulama Programı (Damla Sulama Örneği)

Nisan – Mayıs: Haftada 1-2 kez, ağaç başına 30-40 litre.
Haziran – Temmuz: Haftada 2-3 kez, ağaç başına 50-60 litre.
Ağustos – Hasat Sonrası: Haftada 1 kez, ağaç başına 30-40 litre.

Aşırı sulama kök çürüklüğüne (Phytophthora) neden olabileceği için dikkatli olunmalıdır.

7. İznik’e Özel Üretim Tavsiyeleri

Geç don riski düşük olsa da ilkbahar donlarına karşı mini spring sistemi kurulabilir.
Erken ve geç çeşitler birlikte dikilerek hasat süresi uzatılır ve gelir artırılır.
Organik madde oranını %3’ün üzerine çıkarmak meyve aromasında büyük fark yaratır.
İznik’te pazar avantajı için yüksek aromalı, raf ömrü uzun çeşitler tercih edilmelidir.

8. Sonuç

İznik’te şeftali ve nektarin yetiştiriciliği doğru planlama ve bakım ile yüksek verim ve kalite sağlar. Budama, gübreleme, ilaçlama ve sulama işlemlerinin zamanında ve doğru yapılması, üreticiye hem verim hem de ekonomik kazanç olarak geri döner.